(Mišljenje Ministarstva finansija, br. 000501114 2025 10520 004 000 011 004 od 14.4.2025. godine)
Prema Zakonu o porezu na dodatu vrednost („Službeni glasnik RS“, br. 84/04, 86/04-ispravka, 61/05, 61/07, 93/12, 108/13, 68/14-dr. zakon, 142/14, 83/15, 108/16, 113/17, 30/18, 72/19, 153/20, 138/22 i 94/24 – u daljem tekstu: ZPDV), obveznik PDV izdaje elektronsku fakturu u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje, fiskalni račun u skladu sa zakonom kojim se uređuje fiskalizacija, račun u papirnom obliku, odnosno račun u elektronskom obliku, sa izuzetkom elektronske fakture i fiskalnog računa, ako postoji saglasnost primaoca da prihvata račun u elektronskom obliku.
Odredbama člana 28. ZPDV propisani su uslovi za ostvarivanje prava na odbitak prethodnog poreza. U slučaju kada je prethodni učesnik u prometu obveznik PDV koji je ujedno i poreski dužnik za taj promet u skladu sa ZPDV, jedan od uslova za ostvarivanje prava na odbitak prethodnog poreza je posedovanje računa izdatog od strane drugog obveznika PDV – prethodnog učesnika u prometu, u kojem je iskazan obračunati PDV u skladu sa ZPDV. Računom se smatra i elektronska faktura koja je prihvaćena, uključujući i elektronsku fakturu za koju se smatra da je prihvaćena, u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje. Ako je za promet dobara ili usluga propisana obaveza izdavanja elektronske fakture u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje, pravo na odbitak prethodnog poreza po osnovu tog prometa može da se ostvari isključivo na osnovu prihvaćene elektronske fakture.
Elektronska faktura smatra se dostavljenom u trenutku izdavanja, a ako postoji privremeni prekid u radu sistema elektronskih faktura, elektronska faktura smatra se dostavljenom u trenutku ponovnog uspostavljanja rada sistema elektronskih faktura, u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje.
Kada obveznik PDV primi elektronsku fakturu za promet za koji postoji obaveza izdavanja elektronske fakture u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje, poreski period za koji može da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza na osnovu elektronske fakture zavisi od dana prihvatanja te elektronske fakture i dana podnošenja poreske prijave za poreski period.
Naime, obveznik PDV može da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza za poreski period na osnovu elektronske fakture, ako je elektronska faktura prihvaćena zaključno sa danom koji prethodi danu podnošenja poreske prijave za taj poreski period u skladu sa ZPDV, a najkasnije 10. dana kalendarskog meseca koji sledi tom poreskom periodu, nezavisno od toga da li je poreska obaveza nastala u poreskom periodu za koji podnosi poresku prijavu ili u nekom od prethodnih poreskih perioda i nezavisno od toga da li je elektronska faktura izdata na dan nastanka poreske obaveze ili posle tog dana. Ako je elektronska faktura prihvaćena počev od dana podnošenja poreske prijave, odnosno počev od 11. dana kalendarskog meseca koji sledi poreskom periodu za koji se podnosi poreska prijava, obveznik PDV može da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza za poreski period u kojem je elektronska faktura prihvaćena.
Prema tome, obveznik PDV koji podnosi poresku prijavu za određeni poreski period i koji je primio elektronsku fakturu, ali koji zaključno sa danom koji prethodi danu podnošenja poreske prijave za taj poreski period (ako je poreska prijava podneta u vremenskom periodu od 1. dana zaključno sa 10. danom kalendarskog meseca koji sledi tom poreskom periodu), a najkasnije 10. dana kalendarskog meseca koji sledi tom poreskom periodu (ako je poreska prijava podneta u vremenskom periodu od 11. dana kalendarskog meseca koji sledi tom poreskom periodu zaključno sa poslednjim danom roka za podnošenje poreske prijave), nije prihvatio tu elektronsku fakturu, nema pravo na odbitak prethodnog poreza za taj poreski period, već to pravo može da ostvari za poreski period u kojem je elektronska faktura prihvaćena. S tim u vezi, ako je obveznik PDV iskazao pravo na odbitak prethodnog poreza za određeni poreski period na osnovu primljene elektronske fakture (izdate u skladu sa zakonom) koju nije prihvatio u navedenom roku (zaključno sa danom koji prethodi danu podnošenja poreske prijave za taj poreski period, a najkasnije 10. dana kalendarskog meseca koji sledi tom poreskom periodu), obveznik PDV dužan je da plati kamatu u skladu sa zakonom kojim se uređuju poreski postupak i poreska administracija počev od narednog dana od dana dospelosti PDV koji je bio dužan da plati u skladu sa ZPDV za taj poreski period do dana isteka roka za podnošenje poreske prijave za poreski period u kojem je elektronska faktura prihvaćena. U ovom slučaju, kamata se plaća na iznos pozitivne razlike između iznosa PDV koji je trebalo da bude plaćen u skladu sa ZPDV i iznosa PDV iskazanog kao prethodni porez po osnovu neprihvaćene elektronske fakture, a najviše do visine PDV koji je iskazan kao prethodni porez po osnovu te elektronske fakture. Naime, za razliku od drugih računa na osnovu kojih se može ostvariti pravo na odbitak prethodnog poreza u skladu sa ZPDV i činjenice da je za ostvarivanje tog prava potrebno da obveznik PDV poseduje te račune, kod ostvarivanja prava na odbitak prethodnog poreza na osnovu elektronske fakture nije dovoljan njen prijem, već je potrebno da je elektronska faktura prihvaćena u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje.
* * *
Odredbom člana 27. ZPDV propisano je da je prethodni porez iznos PDV obračunat u prethodnoj fazi prometa dobara i usluga, odnosno plaćen pri uvozu dobara, a koji obveznik može da odbije od PDV koji duguje.
Prema članu 28. stav 1. ZPDV, pravo na odbitak prethodnog poreza obveznik PDV može da ostvari ako dobra nabavljena u Republici ili iz uvoza, uključujući i nabavku opreme, kao i objekata za vršenje delatnosti i ekonomski deljivih celina u okviru tih objekata (u daljem tekstu: objekti za vršenje delatnosti), odnosno primljene usluge, koristi ili će ih koristiti za promet dobara i usluga:
1) za koji postoji obaveza obračunavanja PDV u skladu sa ovim zakonom;
2) za koji u skladu sa članom 24. ovog zakona postoji oslobođenje od plaćanja PDV;
3) koji je izvršen u inostranstvu, ako bi za taj promet postojalo pravo na odbitak prethodnog poreza da je izvršen u Republici.
Saglasno stavu 2. istog člana ZPDV, pravo na odbitak prethodnog poreza obveznik PDV može da ostvari ako poseduje:
1) račun izdat od strane drugog obveznika PDV – prethodnog učesnika u prometu, u kojem je iskazan obračunati PDV u skladu sa ovim zakonom;
2) dokument o izvršenom uvozu dobara u kojem je iskazan PDV i dokaz kojim se potvrđuje da je iskazani PDV plaćen prilikom uvoza.
Računom iz stava 2. tačka 1) ovog člana smatra se i elektronska faktura koja je prihvaćena, uključujući i elektronsku fakturu za koju se smatra da je prihvaćena, u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje (član 28. stav 3. ZPDV).
Ako je za promet dobara ili usluga propisana obaveza izdavanja elektronske fakture u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronsko fakturisanje, pravo na odbitak prethodnog poreza po osnovu tog prometa može da se ostvari isključivo na osnovu prihvaćene elektronske fakture (član 28. stav 4. ZPDV).
Obveznik PDV može da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza za poreski period na osnovu elektronske fakture, ako je elektronska faktura prihvaćena zaključno sa danom koji prethodi danu podnošenja poreske prijave za taj poreski period u skladu sa ovim zakonom, a najkasnije 10. dana kalendarskog meseca koji sledi tom poreskom periodu, nezavisno od toga da li je poreska obaveza nastala u poreskom periodu za koji podnosi poresku prijavu ili u nekom od prethodnih poreskih perioda i nezavisno od toga da li je elektronska faktura izdata na dan nastanka poreske obaveze ili posle tog dana (član 28. stav 5. ZPDV).
Ako je elektronska faktura iz stava 5. ovog člana prihvaćena počev od dana podnošenja poreske prijave, odnosno počev od 11. dana kalendarskog meseca koji sledi poreskom periodu za koji se podnosi poreska prijava, obveznik PDV može da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza za poreski period u kojem je elektronska faktura prihvaćena (član 28. stav 6. ZPDV).
Prema stavu 8. člana 28. ZPDV, za poreski period za koji su ispunjeni uslovi za odbitak prethodnog poreza obveznik PDV može da odbije prethodni porez od dugovanog PDV, i to:
1) obračunati i iskazani PDV za promet dobara i usluga, koji je ili će mu biti izvršen od strane drugog obveznika u prometu;
2) PDV koji je plaćen prilikom uvoza dobara.
Obveznik PDV može da ostvari pravo na odbitak prethodnog poreza u roku od pet godina od isteka godine u kojoj je stekao ovo pravo (član 28. stav 13. ZPDV).
Odredbom člana 75. stav 1. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji („Službeni glasnik RS“, br. 80/02, 84/02 – ispravka, 23/03 – ispravka, 70/03, 55/04, 61/05, 85/05 – dr. zakon, 62/06 – dr. zakon, 61/07, 20/09, 72/09 – dr. zakon, 53/10, 101/11, 2/12 – ispravka, 93/12, 47/13, 108/13, 68/14, 105/14, 112/15, 15/16, 108/16, 30/18, 95/18, 86/19, 144/20, 96/21, 138/22 i 94/24 – u daljem tekstu: ZPPPA) propisano je da se na iznos manje ili više plaćenog poreza i sporednih poreskih davanja, osim kamate, obračunava se i plaća kamata po stopi jednakoj godišnjoj referentnoj stopi Narodne banke Srbije, uvećanoj za deset procentnih poena, primenom prostog interesnog računa od sto.
Na dugovani porez i sporedna poreska davanja, osim kamate, kamata se obračunava počev od narednog dana od dana dospelosti (član 75. stav 2. ZPpPA).
Kamata se obračunava za kalendarski broj dana perioda docnje u izmirenju obaveza u odnosu na kalendarski broj dana u godini (365, odnosno 366 dana) dekurzivnim načinom obračuna, bez pripisa kamate glavnici istekom obračunskog perioda (član 75. stav 3. ZPPPA).
Kamata se u smislu stava 3. ovog člana obračunava za sve kalendarske dane u obračunskom periodu (član 75. stav 4. ZPPPA).
Pod obračunskim periodom podrazumeva se period od prvog dana docnje, odnosno promene iznosa duga i/ili promene stope iz stava 1. ovog člana i/ili isteka svake kalendarske godine u periodu docnje za koji se vrši obračun (član 75. stav 5. ZPPPA).
